Prof dr Angela H.E.M.Maas, cardioloog RadboudUMC, Nijmegen

Anita (A) is 39 jaar en komt op mijn spreekuur met klachten van vermoeidheid en kortademigheid bij zwaardere inspanning. Ze wordt vaak wakker met een kloppend hart, een krampend gevoel in de keel en een naar gevoel in de linker arm. Ze is een zeer zelfstandige vrouw met een eigen bedrijf, maar het kost haar steeds meer moeite om de concentratie goed vast te houden. Ze is met deze klachten al vaker bij de huisarts en de cardioloog geweest, maar er wordt steeds niets bijzonders gevonden. Ze rookt niet en leeft zo gezond mogelijk. Ze vertelt dat ze als jong meisje al veel last had van migraine. Haar eerste zwangerschap was een miskraam, daarna heeft ze 2x een zwangerschap gehad met een preeclampsie/HELLP-syndroom. Na de zwangerschappen is ze eigenlijk nooit meer de oude geworden. Vaders’ kant van de familie is sterk belast voor hart- en vaatziekten. Anita blijkt een hoge bloeddruk te hebben, waarvoor ze ingesteld wordt op medicatie. Een paar maanden later gaat het al wat beter met de klachten en is de bloeddruk lager. Een hoge bloeddruk bij een jonge vrouwe kan veel, vaak vage klachten geven.
Bernadette (B) is net 60 jaar geworden en komt voor een second opinion via een collega cardioloog. Ze heeft al 25 jaar onduidelijke klachten op de borst, waarvoor ze al een paar maal een hartcatheterisatie heeft gehad. Er wordt steeds niets gevonden. Ze vertelt dat ze 3x zwangerschapsdiabetes heeft gehad. Sinds haar 40e jaar heeft ze officieel diabetes, waarvoor ze een dieet en medicatie gebruikt. Ze heeft al een aantal jaren hoge bloeddruk, na een doorgemaakte TIA (kleine beroerte). Bij vader in de familie komen veel hart- en vaatziekten voor, bij moeder diabetes. Patiënte had met 37 jaar een vroege overgang, haar moeder was ook zo jong. Patiënte blijkt een microvasculaire angina pectoris te hebben, klachten van pijn op de borst door veroudering van de kleine bloedvaatjes in de hartspier. Hiervoor wordt ze met medicatie behandeld. Daarmee heeft ze ook minder overgangsklachten.
Vrouw-specifieke signalen van een verhoogd risico:
Bij patiënte A en B vallen een aantal zaken op, die spelen in de verschillende levensfasen:
* migraine als jong meisje
* spontane miskraam
* preeclampsie/HELLP syndroom
* zwangerschapsdiabetes
* hoge bloeddruk
* diabetes
* vroege overgang
* TIA
* microvasculaire angina pectoris
* overgangsklachten
* familierisico voor hart- en vaatziekten

Vrouwen geven blijkbaar in de verschillende levensfasen signalen en klachten af die wijzen op een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Een preeclampsie/HELLP is daar een voorbeeld van. Het is te zien dat patiënte A en B niet dezelfde signalen afgeven, dat is bij elke vrouw blijkbaar verschillend. Opvallend bij beiden is de aanwezigheid van een verhoogd familierisico op hart- en vaatziekten en dat risicofactoren zoals hoge bloeddruk, diabetes of een te hoog cholesterol belangrijk zijn. Genetische factoren spelen dus een centrale rol en deze kunnen via de productie van ontstekingseiwitten en andere metabole processen de functie van de vaatwand in verschillende omstandigheden beïnvloeden. Zo lijkt het alsof vrouwen zelf een vinger opsteken om te zeggen: “ik heb een verhoogd risico”.

Hoe het precies werkt weten we nog niet, onderzoek hiernaar staat nog in de kinderschoenen. Het is dus ook niet voor iedere vrouw te voorspellen welke signalen wanneer naar voren zullen komen. Hierin zijn we allemaal verschillend.

Wat kunnen we nu met deze signalen?
Het is nog onduidelijk hoe zwaar deze afzonderlijke signalen wegen in het inschatten van het risico op hart- en vaatziekten. Daar is eerst veel meer onderzoek voor nodig. Het risico lijkt wel toe te nemen als er meer van deze signalen optreden in een vrouwenleven. Het goed navragen van deze signalen in de diverse levensfasen kan de arts helpen voor een betere interpretatie van de klachten en om richting te geven aan goede preventie en behandeling.